Khảo cổ học tại Đắk Lắk: Tiếp tục khai quật Di tích khảo cổ học Thác Hai ở quy mô lớn hơn

Tiếp tục khai quật Di tích khảo cổ học Thác Hai ở quy mô lớn hơn (28/05/2022, 17:53)

 Chiều 27/5, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia phối hợp với Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk tổ chức Hội nghị Báo cáo sơ bộ kết quả khai quật Di tích khảo cổ học Thác Hai lần 2 (Năm 2021-2022).

Tham dự Hội nghị có TS. Nguyễn Văn Đoàn- Giám đốc Bảo tàng lịch sử Quốc gia; ông Thái Hồng Hà – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo huyện Ea Súp, nhà khảo cổ học.

TS. Nguyễn Văn Đoàn- Giám đốc Bảo tàng lịch sử Quốc gia phát biểu tại Hội nghị

Di tích Thác Hai thuộc địa phận Thôn 6, xã Ia Jlơi, huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. Di tích Thác Hai được phát hiện đầu năm 2020 và khai quật lần thứ nhất vào tháng 3 năm 2021.

Từ tháng 11/2021 cho đến tháng 5/2022 theo Quyết định số 2681-QĐ/BVHTTDL của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia phối hợp với Bảo tàng Đắk Lắk tiếp tục thực hiện nghiên cứu, khai quật khảo cổ di khảo cổ học Thác Hai lần thứ hai.

TS. Trương Đắc Chiến chủ trì khai quật báo cáo kết quả khai quật đợt 2

Đoàn chuyên gia tham gia khai quật gồm có TS. Trương Đắc Chiến (chủ trì khai quật), ThS. Chu Mạnh Quyền, ThS. Nguyễn Thị Thao Giang, CN. Lý Văn Châu (Bảo tàng Lịch sử Quốc gia); ThS. Trần Quang Năm, TS. Phạm Bảo Trâm, CN. Trương Đắc Tứ (Bảo tàng Đắk Lắk). Kết quả khai quật cho thấy đây là một di tích rất quan trọng, có ý nghĩa to lớn đối với khảo cổ học Tây Nguyên nói riêng và Việt Nam nói chung.

Ông Đinh Một- Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk phát biểu tại Hội nghị

TS. Trương Đắc Chiến cho biết, sau gần 5 tháng tiến hành khai quật, các nhà khảo cổ đã thu thập được một khối lượng di tích, di vật phong phú, với những thông tin khoa học rất quan trọng, góp phần làm rõ thêm nội dung văn hóa và tính chất của di tích Thác Hai.

Qua tổng thể di tích và di vật, có thể thấy Thác Hai là một di tích phức hợp, vừa có tính chất cư trú, vừa là khu mộ táng, lại vừa là một công xưởng chế tác mũi khoan đá quy mô lớn. Tính chất cư trú thể hiện rõ qua địa tầng dày trên dưới 2m, ken dày đặc mảnh gốm và đồ đá cùng các dấu vết sinh hoạt khác như than tro, hố đất đen.

Trưng bày hiện vật khai quật Di tích khảo cổ học Thác Hai tại Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk

Điều đó cho thấy cư dân cổ đã cư trú tại khu vực này lâu dài và liên tục. Tính chất mộ táng cũng rất rõ nét, thể hiện qua việc các mộ táng xuất lộ trong mọi độ sâu của tầng văn hóa, với táng thức khá thống nhất. Tính chất công xưởng lại càng nổi bật hơn nữa, với sự xuất hiện của mũi khoan với số lượng lớn, đi kèm với nó là các hiện vật liên quan đến chuỗi chế tác (la chaîne opératoire) như đá nguyên liệu, mảnh tước, phác vật, phế vật…

Kết quả khảo sát cho thấy, di tích Thác Hai nằm trong khung niên đại từ khoảng 3500 năm BP cho đến khoảng 2000 năm cách ngày nay, tồn tại kéo dài trong khoảng thời gian hơn 1000 năm, với hai giai đoạn phát triển sớm muộn khác nhau. Giai đoạn sớm thuộc Hậu kì Đá mới, đại diện là lớp văn hóa chứa mũi khoan, có cả mộ nồi và mộ đất, đồ tùy táng chôn theo chủ yếu là đồ đá và đồ gốm. Giai đoạn muộn thuộc thời đại đồ Sắt, với lớp văn hóa chứa hạt chuỗi thủy tinh, mộ nồi vò chôn theo hạt chuỗi thủy tinh.

Các nhà khảo cổ học nhận định, tiềm năng khảo cổ học của Đắk Lắk là rất lớn

Hình ảnh khai quật khảo cổ và chỉnh lý hiện vật tại xã xã Ia Jlơi, huyện Ea Súp

Một điểm mới trong đợt khai quật này, đó là những tín hiệu của hoạt động sản xuất hạt chuỗi thủy tinh ngay tại di chỉ Thác Hai. Nhiều khả năng xỉ lò và vết tích lò đó là sản phẩm của hoạt động luyện quặng hoặc đúc chế kim loại chứ không phải là lò nấu thủy tinh như nhận thức ban đầu.

Ông Thái Hồng Hà – Giám đốc Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch phát biểu tại Hội nghị

Tại Hội nghị, các nhà khảo cổ học nhận định, tiềm năng khảo cổ học của Đắk Lắk là rất lớn. Tuy nhiên, với mật độ di tích khảo cổ ở Đắk Lắk khá đậm đặc, nhưng cho đến nay việc lập bản đồ quy hoạch khảo cổ học vẫn chưa được để tâm đúng mức. Do không có quy hoạch và khoanh vùng bảo vệ, nên nhiều di tích đã ít nhiều bị xâm hại bởi các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội.

Với một di chỉ tiền sử quan trọng như Thác Hai, Bảo tàng lịch sử Quốc gia kiến nghị phải nhanh chóng xếp hạng, khoanh vùng bảo vệ và tiến hành nghiên cứu lâu dài. Đồng thời tiếp tục khai quật di chỉ Thác Hai trên quy mô lớn hơn để thu thập các di tích, di vật quý giá còn ẩn chứa trong lòng đất để có thêm nhận thức một cách toàn diện về di chỉ cực kỳ quan trọng này. Đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần sớm lập một đề án Quy hoạch khảo cổ học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, đầu tư cho công tác quản lý di sản văn hóa trên địa bàn hiệu quả.

Bên cạnh đó, tỉnh Đắk Lắk tiếp tục phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia xây dựng chương trình nghiên cứu dài hạn, bài bản và có hệ thống. Hoạt động hợp tác cũng không chỉ giới hạn trên phương diện khảo sát, khai quật khảo cổ học mà còn cả trên các lĩnh vực như trưng bày, bảo quản, phục chế hiện vật hay xuất bản ấn phẩm, ứng dụng công nghệ số trong trưng bày phát huy giá trị của di sản văn hóa trên địa bàn Đắk Lắk trưng bày đến với công chúng trong và ngoài nước.

Phát biểu tại hội nghị, ông Thái Hồng Hà – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch  đề nghị UBND huyện Ea Súp tiếp tục vận động quần chúng nhân dân chung tay bảo vệ phát huy giá trị Di tích Thác Hai, phối hợp các chuyên gia trong công tác khai quật mở rộng, trưng bày hiện vật tại địa bàn. Đề nghị Bảo tàng lịch sử Quốc gia tiếp tục hỗ trợ đào tạo cán bộ làm khai quật, trưng bày hiện vật, sưu tầm hiện vật và xem xét đề xuất tổ chức Hội thảo khảo cổ học cấp quốc gia tại tỉnh Đắk Lắk.

Kim Bảo