Bác học Lương Định Của

Chân dung nhà bác học Lương Định Của

Lương Định Của là một trong những nhà bác học, nhà nông học tiêu biểu nhất của Việt Nam và là một trong những người lãnh đạo đầu tiên của Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Nhân dịp tròn 100 năm ngày sinh, chúng tôi xin tổng hợp và giới thiệu về chân dung người thầy đáng kính Lương Định Của.

Nhà bác học Lương Định Của, Phó Giám đốc Học viện (1956-1960)

Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của sinh ngày 16/8/1920, là một người con ưu tú của làng Đại Ngãi, quận Kế Sách (nay là thị trấn Đại Ngãi, huyện Long Phú), tỉnh Sóc Trăng; Ông mất ngày 28/12/1975 tại Hà Nội. Tên tuổi của nhà bác học Lương Định Của gắn liền với những thành tựu to lớn trên lĩnh vực nông nghiệp nước nhà. Ông là trí thức lăn lộn trên đồng ruộng để tạo ra các giống lúa mới góp phần bảo đảm lương thực cho cuộc chiến đấu giành độc lập và tự do của dân tộc ta trong các cuộc kháng chiến thần thánh.

Con đường học tập, tham gia cách mạng của nhà bác học Lương Định Của

Lúc nhỏ, Lương Định Của học ở Trường Tiểu học Lasan Taberd ở tỉnh lỵ Sóc Trăng, rồi chuyển lên Sài Gòn học bậc trung học. Sau đó ông sang Trung Quốc, rồi tiếp đến là Nhật Bản để học đại học ngành thương mại. Tại Nhật Bản, theo lời khuyên của một số nhà yêu nước Việt Nam, Lương Định Của bỏ ngành thương mại chuyển sang ngành nông nghiệp với hoài bão là mang vốn kiến thức về phục vụ đất nước. Theo đó, ông theo học Khoa Sinh vật thực nghiệm Trường Đại học Kyushu.

Điểm nhấn của cuộc đời là vào mùa hè năm 1951, Lương Định Của bảo vệ xuất sắc luận án di truyền học với đề tài “Cách xử lý đa bội thể di truyền nhằm tạo nên giống lúa mới”. Hội đồng khoa học Trường Đại học Tổng hợp Kyoto nhận xét Lương Định Của đã có cống hiến lớn cho ngành nông học trong việc cải thiện giống lúa và nhất trí cấp học vị Bác sĩ Nông học - học vị cao nhất ở Nhật Bản lúc bấy giờ. Thời điểm ấy, ông là người trẻ nhất và cũng là người nước ngoài duy nhất được cấp học vị này tại Nhật Bản. Ngoài ra, Lương Định Của còn nhận được bằng khen của Viện Nghiên cứu sinh học Kihata về công trình “Sự sinh sản của giống lúa lai tạo từ hai giống lúa Japonica và Indica”. Phát minh của ông đã được ứng dụng ngay thời điểm đó trong việc lai tạo giống lúa tại Hoa Kỳ.

Năm 1952, nghe theo lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh và theo tiếng gọi của quê hương, Lương Định Của cùng vợ và con rời bỏ vinh hoa phú quý trở về Việt Nam với mong muốn phấn đấu hết khả năng của mình để đóng góp vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cuối 1954, ông cùng gia đình tập kết ra Bắc. Từ năm 1956 đến năm 1960, ông làm Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm (nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam). Từ 1963 đến năm 1967, ông là Phó Viện trưởng Viện Khoa học Nông nghiệp. Từ năm 1968 đến ngày 28-12-1975, ông là Viện trưởng Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm. Ông là đại biểu Quốc hội liên tục các khóa: II, III, IV và V kéo dài trong 15 năm (từ năm 1960 đến năm 1975). Với những đóng góp to lớn của mình, nhà bác học Lương Định Của được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động năm 1967; được truy tặng Huân chương Lao động hạng Nhất năm 1975. Năm 1996 ông được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học công nghệ đợt 1 cùng với các nhà khoa học, văn sĩ tiêu biểu của đất nước như Đặng Thai Mai, Tôn Thất Tùng, Trần Đại Nghĩa, Tố Hữu, Văn Cao...

Những thành tựu to lớn trong nông nghiệp

Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của là người có công lớn trong giáo dục đào tạo nhiều thế hệ học trò trở thành cán bộ đầu ngành trong các lĩnh vực khoa học nông nghiệp. Chính ông đã lai tạo thành công một số giống lúa cho năng suất cao và chất lượng tốt, như: giống Nông nghiệp 1 được lai tạo từ giống Ba Thắc của Nam bộ với Bunko (Nhật Bản). Sau đó là nhiều giống mới như: giống lúa mùa muộn Saisubao, giống lúa Chiêm 314, giống NN75-1, dòng NN8-388 (chọn giống từ IR8) và một số cây giống khác như: dưa hấu không hạt, dưa lê, khoai lang, rau muống, đu đủ… Cùng với những ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của đã đề xướng mô hình canh tác “bờ vùng, bờ thửa”, “cấy nông tay thẳng hàng”, “đảm bảo mật độ” được hàng triệu nông dân Việt Nam áp dụng thành công trên diện rộng, tạo ra một cuộc cách mạng trong nông nghiệp. Cuộc đời của nhà bác học nông dân Lương Định Của gắn liền với con đường lúa gạo Việt Nam. Ông là người suốt đời lặng lẽ tôn vinh hạt ngọc Việt; theo đó, cây lúa Việt Nam kể từ sau ngày thống nhất đất nước năm 1975 đến nay luôn đạt năng suất cao. Thành tựu này ngoài mồ hôi, công sức của những người nông dân chân lấm tay bùn, còn có cống hiến trí tuệ và tấm lòng của Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của.

TS. Vũ Ngọc Huyên – Phó BT TT Đảng ủy, Phó Giám đốc Học viện tham dự Lễ khánh thành Tượng đài Giáo sư – Bác sĩ Nông học Lương Định Của

Với các đóng góp lớn lao cho sự nghiệp của đất nước, để ghi nhận công lao của ông, năm 2006 Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã lập một giải thưởng mang tên Lương Định Của. Tên của ông hiện được đặt cho một tuyến đường ở Quận 2, thành phố Hồ Chí Minh, một tuyến phố ở quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. Tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Trung tâm Thông tin - Thư viện được mang tên ông và trong khuôn viên của công trình mang tên Lương Định Của có đặt bức tượng của Nhà bác học. Sáng 16/7/2020, một tượng đài lớn của nhà bác học Lương Định Của được khánh thành tại thành phố quê hương ông – thành phố Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng với phần đóng góp kinh phí 370 triệu đồng của thầy trò Học viện Nông nghiệp Việt Nam, nơi Giáo sư từng công tác và có nhiều cống hiến.

Ban CTCT&CTSV